Eind vorig jaar is de herziene standaard 540, de controle van schattingen en toelichtingen daarop uitgebracht. Bij de uitvoering van opdrachtgerichte kwaliteitsbeoordelingen (OKB) stellen wij regelmatig vast dat de standaardwerkprogramma’s voor schattingen niet aansluiten bij de vereisten uit de herziene standaard 540.

De oorzaak hiervan is onder andere dat de standaard pas is uitgebracht nadat de diverse leveranciers van controlesoftware hun updates voor 2020 hadden uitgeleverd. De softwareleveranciers hebben deze lacune op verschillende manieren opgelost.
Voor gebruikers van de SRA-content in FDS heeft SRA een apart werkprogramma beschikbaar (moet je wel zelf nog in het dossier opnemen). Caseware heeft op 19 januari 2021 een update beschikbaar gesteld waarin een actueel werkprogramma is opgenomen, maar dan moet je deze update wel uitvoeren.
Van andere leveranciers is mij op dit moment niet bekend of deze een actueel werkprogramma voor schattingen hebben opgenomen. Maar mijn advies is om op korte termijn na te gaan of er een actueel werkprogramma is opgenomen.

De implementatie van deze nieuwe standaard vereist meer dan alleen het herzien van een werkprogramma in de software. Voor een juiste toepassing van de standaard is ook (meer) aandacht vereist in de planningsfase. In de planningsfase zul je van alle schattingselementen in de jaarrekening (economische levensduur IVA en MVA, impairment, dubieuze debiteuren, onderhandeden project, voorzieningen etc.) een risicoanalyse moeten maken en documenteren welke controlebenadering (paragraaf 18) passend is voor elk schattingselement.

Hieronder in staccato de wijzigingen in hoofdlijnen ten opzichte van de oude standaard:

• De techniek van het controleren van schattingen is niét veranderd, wél de ‘route’ naar de uiteindelijke bestemming (zie hierna: ‘het controleproces van schattingen’)
• Een robuuste en gedifferentieerde risicoanalyse
• Heel concreet inspelen op deze risico’s
• Als alles is uitgevoerd: ‘achteroverleunen’ om de balans op te maken van de verkregen controle-informatie
• Het concept van verkleining van het interval tot een bedrag dat gelijk aan of kleiner is dan de uitvoeringsmaterialiteit is losgelaten. Daarmee worden forse schattingsonzekerheden die een veelvoud zijn van de materialiteit voor de jaarrekening als geheel, expliciet toegestaan (540.A125)
• Wanneer dit het geval is, wordt de evaluatie door de accountant van de redelijkheid van de toelichtingen over schattingsonzekerheid steeds belangrijker, vooral of dergelijke toelichtingen op passende wijze de hoge mate van schattingsonzekerheid en het interval van mogelijke uitkomsten weergeven (540.A125)
• Een specifieke doelstelling voor risico-inschattingswerkzaamheden: deze werkzaamheden moeten zodanig worden uitgevoerd dat dit voldoende is om risico’s te identificeren en in te schatten
• Een verplichting om het inherente risico en het interne controlerisico apart in te schatten
• Het concept van inherente risicofactoren is geïntroduceerd. Hierdoor wordt het inherente risico verfijnd naar factoren die van invloed zijn op het inherente risico. Dit zijn factoren als (schattings)onzekerheid, subjectiviteit, complexiteit, verandering
• De uit te voeren controle- en overige werkzaamheden moeten specifiek inspelen op de redenen van onderkende risico’s en inherente risicofactoren
• Om de schaalbaarheid van de standaard te vergroten, ofwel passend te maken voor alle schattingen, van een laag tot hoog risico, is het spectrum van inherent risico expliciet in de standaard opgenomen
• Veel nadruk op de professioneel-kritische houding:
  o controlewerkzaamheden uitvoeren zonder vooringenomenheid
  o controle-informatie moet geëvalueerd worden met aandacht voor zowel bevestigende als tegenstrijdige controle-informatie: ‘stand back’
  o het gebruik van sterkere bewoordingen, zoals ‘moeten’, ‘dienen’, ‘kritisch bevragen’, ‘ter discussie stellen’ en ‘heroverwegen’ in de Standaard
  o interne beheersingsmaatregelen kunnen ook relevant zijn voor schattingen. Het belang van de afwegingen op dit vlak door de accountant wordt benadrukt
  o specifieke verplichtingen t.a.v. het vaststellen van de redelijkheid van toelichtingen m.b.t. schattingen, waarvan het belang toeneemt naarmate het risico hoger is ingeschat

Sico Jurrius