Op 1 september 2021 loopt de overgangsregeling voor de praktijkopleidingen af. Dit betekent dat trainees in de praktijkopleiding tot 1 september 2021 de tijd hebben om hun praktijkopleiding op basis van de eindtermen ‘oude stijl’ af te ronden. Voor trainees die hier niet in slagen, rest niets anders dan een overstap naar de praktijkopleiding ‘nieuwe stijl’. Voor trainees in de praktijkopleiding AA zijn de gevolgen het grootst, maar ook trainees in de assuranceopleiding krijgen te maken met aanvullende eisen.

UIt de jaarrapportage van de Raad voor de Praktijkopleidingen 2019 blijkt dat op 31 december van het vorig jaar nog ruim 1100 RA-trainees en ruim 300 AA-trainees de praktijkopleiding ‘oude stijl’ volgden. Ongetwijfeld is een deel daarvan inmiddels afgestudeerd. Wellicht is ook al een klein deel overgestapt naar de opleiding nieuwe stijl. Overstappen was echter met name aantrekkelijk tot 1 september 2017, omdat overstappen tot 1 september 2017 betekende dat er geen sprake was van extra deficiënties. Veel trainees hebben van deze mogelijkheid gebruikgemaakt.

Trainees in de praktijkopleiding AA kunnen dus tot 1 september 2021 hun praktijkopleiding afronden op basis van de oude eindtermen, en hiermee ook de controlebevoegdheid voor wettelijke controles verwerven. Trainees moeten in hun praktijkopleiding wel ten minste twee jaarrekeningcontroles op het niveau van ‘beginnend beroepsbeoefenaar’ uitvoeren.

Het uitvoeren van jaarrekeningcontroles was lange tijd een probleem voor veel trainees. Vanaf het begin van het vorige decennium hebben Full Finance en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen simulatieopdrachten aangeboden waar honderden trainees gebruik van hebben gemaakt. In 2016 hebben bijvoorbeeld ruim 50 trainees simulatieopdrachten gevolgd. Dit op een totaal aantal geslaagden van 145. Zonder simulaties was het voor een groot deel van deze trainees niet mogelijk geweest hun praktijkopleiding af te ronden. De simulaties ‘oude stijl’ worden echter niet meer aangeboden. Dit betekent dat trainees de controleopdrachten in de praktijk moeten uitvoeren (of natuurlijk al uitgevoerd hebben).

1 september 2021 lijkt nog ver weg. Maar dat is het niet! In augustus 2021 zijn de laatste examenrondes. ‘Gokken’ op de laatste ronde is echter echt gokken. Uit het jaarverslag van de Raad blijkt dat in 2019 ongeveer 20% van de RA-trainees en 25% van de AA-trainees gezakt is voor het slotexamen. Ongeveer de helft van de gezakten is na een of meerdere herkansingen alsnog geslaagd. Het is dus verstandig om (ruim) voor de laatste examenronde aan het examen deel te nemen, zodat er nog ten minste één herkansingsmogelijkheid is. Om voldoende tijd te hebben om zich op een herkansing voor te bereiden, zou mijn advies zijn aan de trainees die nog op basis van de eindtermen ‘oude stijl’ willen afstuderen, om uiterlijk in mei examen te doen.

Aanmelden voor het examen moet zes weken van tevoren. Rekening houdend met de kans op ten minste één herkansing zal de trainee zich dus in april moeten aanmelden. Voor de aanmelding mogelijk is, moet aan alle verplichtingen zijn voldaan. Dit betekent onder meer dat het stagebureau bevestigd moet hebben dat het portfolio compleet is. Aangezien een extern beoordelaar het portfolio niet per kerende post kan goedkeuren en aangezien er natuurlijk een kans is dat de extern beoordelaar nog vraagt om een aanvulling in het portfolio, lijkt het me raadzaam dat een trainee die nog oude stijl wil afstuderen, zijn laatste jaarrapportage ergens in januari of februari 2021 in de elektronische leeromgeving plaatst. Na Kerst dus.

Risico’s zoeken is niet de kern van het beroep. Trainees die het risico willen vermijden dat ze alsnog moeten overstappen naar de opleiding ‘nieuwe stijl’, doen er dan ook goed aan de kerstperiode te gebruiken om hun laatste jaarrapportage af te ronden.

Zeker voor AA-trainees die overstappen naar de opleiding ‘nieuwe stijl’, de praktijkopleiding Accountancy-mkb, zijn de gevolgen groot. De overgangsregeling van de Commissie Eindtermen Accountantsopleiding zegt hierover: “Trainees ‘oude stijl’ die ná 1 september 2017 alsnog willen overstappen naar de opleiding ‘nieuwe stijl’, dienen bij afstuderen volledig te voldoen aan de nieuwe eindtermen. Dit houdt in dat zij, op basis van een beoordeling door de RPO van ontbrekende nieuwe eindtermen in het tot dan toe gevolgde programma, deficiënties moeten inhalen.”

Concreet zou dit kunnen betekenen dat een trainee het nieuwe trainingsprogramma (9 dagen) moet volgen in plaats van de training Communicatieve Vaardigheden (van 3 dagen). Ook lijkt het voor de hand te liggen dat een trainee het referaat moet volgen. De trainee zal bovendien moeten voldoen aan alle vijf de werkdomeinen, waar in het verleden een keuze van 3 uit 4 gemaakt kon worden: een ICAIS-opdracht (ICAIS staat voor Internal Control – Accounting Information Systems), een fiscale adviesopdracht, en een bedrijfseconomische adviesopdracht zullen dan in de praktijkopleiding opgenomen moeten zijn. En voor het werkdomein Assurance zal de trainee een flink aantal (waaronder twee op eindniveau) assuranceopdrachten moeten doen, gericht op met name andere assuranceopdrachten dan de wettelijke controle van de jaarrekening. Dat klinkt bijna als ‘opnieuw moeten beginnen’.

Voor de assuranceopleiding zijn de verschillen minder groot, maar nog steeds aanzienlijk. Het verschil met de Accountancy-mkb-opleiding is er met name in gelegen dat de focus in de assuranceopleiding nog steeds de wettelijke controle van de jaarrekening is. Maar waar in de RA-opleiding ‘oude stijl’ de focus volledig op de jaarrekeningcontrole kon liggen, is er in de opleiding assurance ‘nieuwe stijl’ ook een norm gelegd voor overige assuranceopdrachten. En ook een ICAIS-opdracht en een referaat zit in de nieuwe eindtermen. Voor beide oriëntaties geldt bovendien dat er hoogstwaarschijnlijk een theoretische deficiëntie is voor het vak Gedrag, ethiek en besluitvorming.

Trainees die nog de praktijkopleiding oude stijl volgen, ‘moeten’ dus opschieten. Het is jammer als een groot deel van de inspanningen voor niets blijkt te zijn geweest.

Drs. Jurroen Cluitmans is opleidingscoördinator bij Full Finance Opleidingen en lid van de examencommissie van de praktijkopleidingen