Een premie van € 1.000 voor het aanbrengen van een nieuwe collega? Of zelfs € 750 voor een stagiaire voor vier maanden? De vraag naar assistent-accountants is hoog, het aanbod is beperkt. Creatieve oplossingen zijn nodig, want de bodem lijkt nog niet in zicht.

In deze bijdrage zal ik eerst ingaan op de stagnatie van de groei van het aantal accountants. Vervolgens besteed ik aandacht aan de forse daling van het aantal studenten in het hbo. Deze daling maakt een toename van zij-instromers noodzakelijk. En ik sluit af met een beschouwing over de toekomst.

Aantal accountants redelijk stabiel

Het aantal accountants in Nederland is deze eeuw slechts licht gestegen. Dat was rond de eeuwwisseling wel anders. In 1993 (het jaar van het verplichte lidmaatschap van de AA bij de NOvAA) hadden NOvAA en NIVRA samen een kleine 13.000 leden. In 2003 was dit aantal gestegen naar bijna 20.000. Daarna stagneerde de instroom in het beroep. In 2023 waren er ongeveer 22.500 accountants. Een stijging van 12,5 %. Deze stijging is procentueel beduidend kleiner dan de stijging van de beroepsbevolking in Nederland (ca. 36%). De geringe stijging deze eeuw komt uitsluitend voor rekening van de RA’s. Want stonden er in 2003 nog 6.300 AA’s in het register, in 2023 waren dit er nog slechts een kleine 5.900. Van deze 22.500 accountants waren in 2023 slechts 9.400 accountants werkzaam in het openbare beroep. Dit is een kleine 42%. Dit percentage is deze eeuw redelijk constant gebleven. De daling van het aantal AA’s in het openbaar beroep was iets geringer dan de daling van het totale aantal AA’s.

(bron: Ledenaantallen NBA).

Aantal studenten in het hbo daalt fors

In het eerste decennium van deze eeuw steeg het aantal studenten dat startte met een bachelor accountancy in het hbo nog fors: van 1.300 in 2003 naar meer dan 2.000 in het topjaar 2009. Inmiddels is de instroom echter gehalveerd naar slechts iets meer dan 1.000 in het lopende studiejaar.

Het zijn niet de aantallen waar we blij van worden. Puur op basis van de instroom in de accountantsopleiding mag je verwachten dat de komende jaren het aantal afgestudeerden dat op de arbeidsmarkt komt, nog eens met zo’n 15% daalt.

Maar het kan nog erger. De instroom in de opleiding bedrijfseconomie (enkele jaren geleden hernoemd in finance and control) in het hbo, vertoont een nog veel dramatischer patroon. Van bijna 2.400 inschrijvingen in 2017 daalde de instroom in deze opleiding naar ongeveer 1.250 in 2024.

Nadere analyse

Als je de cijfers nog wat nader analyseert, dan zie je dat er eigenlijk drie effecten zijn:

1. Het aantal hbo-ers daalt (met uitzondering in het Coronajaar 2020) als gevolg van demografische ontwikkelingen;
2. Het aandeel economische studies in het totaal daalt (weliswaar licht) eveneens;
3. Het aandeel van de accountantsopleiding en bedrijfseconomie-opleiding in de instroom in de economische opleidingen daalt fors (van 9,2% in 2018 naar 7,0% in 2024).

(bron: Vereniging Hogescholen en eigen data)

Gissen naar de oorzaken

Als oorzaken van de daling van het aantal studenten wordt vaak verwezen naar de zwaarte van de opleiding, de werkdruk in de sector, het imago van het beroep en de niet al te hoge startsalarissen. Toch moeten er geen overhaaste conclusies worden getrokken. 17-jarige havisten kiezen vooral de opleiding die hen leuk lijkt, zo blijkt uit onderzoek. En onderzoek naar de dalende keuze voor financiële opleidingen in het hbo is mij niet bekend. Dat neemt niet weg dat al deze factoren een rol kunnen spelen bij de instroom, maar zeker ook bij de uitstroom uit het beroep.

Zij-instroom

Full Finance is in 2016 gestart met de AA-opleiding accountancy-mkb. 55% van de ingestroomde studenten had een bachelor accountancy uit het hbo als vooropleiding, 15% had een bedrijfseconomische vooropleiding. De overblijvende 30% vormt een breed pallet: studenten die de overstap maken van de RA naar de AA-opleiding, bedrijfskundigen, fiscalisten maar ook studenten met als vooropleiding de hotelschool of toerisme.

Sinds twee jaar is het voor veel instromers een stuk makkelijker om de opleiding te doorlopen. CEA heeft om de instroom te bevorderen een experiment goedgekeurd, dat er kort gezegd op neer komt dat studenten alleen nog maar het schakeltraject en de postbachelor (in totaal 3 jaar) dienen te doorlopen om de theoretische opleiding af te ronden. In het verleden moesten deze studenten vaak ook nog op inleidend niveau deficiënties wegwerken, omdat ze anders studiepunten tekort kwamen. Een tweede experiment heeft betrekking op studenten die een andere vooropleiding hebben dan de bachelor accountancy, maar die wel meerdere jaren werkervaring hebben. Deze studenten kunnen, onder voorwaarden, direct instromen in de postbachelor en hoeven niet meer een schakelprogramma te doorlopen.

Toekomstverwachtingen

Op basis van de instroomcijfers in het hbo is niet te verwachten dat er de komende jaren meer assistent-accountants met een bachelor accountancy of bedrijfseconomie richting de kantoren zullen stromen. Als er geen werk wordt gemaakt van verbreden van de instroom, kan ook verwacht worden dat de daling van het aantal AA’s verder doorzet.

Of het nieuwe beroepsprofiel de wal is die het schip keert, moet nog maar blijken. Het profiel heeft tussen concept-ontwerp en ontwerp namelijk één belangrijke wijziging ondergaan, waar opmerkelijk weinig over gesproken wordt: het domein van de niet-wettelijke controle van de jaarrekening wordt ook weer het domein van de AA. Deze verdieping audit & assurance zal ongetwijfeld leiden tot een verzwaring van de theorie- en mogelijk ook de praktijkopleiding.

En dan hangt er nog een zwaard van Damocles boven het nieuwe beroepsprofiel. Van verschillende kanten zijn er pleidooien voor herinvoering van de certificerende bevoegdheid voor de wettelijke controle door de AA. Daarvan zullen met name de consequenties in de praktijkopleiding groot zijn, aangezien AA’s dan ongetwijfeld een fors aantal uren jaarrekeningcontrole in hun praktijkopleiding moeten gaan doen. Wat dit punt betreft reken ik echter op het verstand van de leden.

Is het dan alleen maar kommer en kwel? Nee. CEA is nadrukkelijk aan het kijken hoe een opleidingskader kan worden neergezet dat de opleidingen aantrekkelijker moet maken. Met de goedkeuring van diverse experimenten in de afgelopen twee jaar, heeft CEA duidelijk gemaakt dat het niet alleen bij woorden blijft als het gaat om het aantrekkelijker en studeerbaarder maken van de opleiding.

Dat neemt niet weg dat het over 3 jaar 2028 is. En dat jaar studeren aan de hbo-opleiding accountancy circa 50% minder studenten af dan in 2013.

Drs. Jurroen Cluitmans
Opleidingscoördinator van de AA-opleiding van Full Finance Opleidingen.

Als je benieuwd bent naar mogelijkheden voor de opleiding voor je zelf of voor (aankomend) medewerkers kun je altijd contact opnemen via de mail (j.cluitmans@fullfinance.nl) of telefonisch (055-355 99 79).

Publicatiedatum: 19 mei 2025