Bij de uitvoering van opdrachtgerichte kwaliteitsbeoordelingen en dossierreviews zien wij vaak dat voor een opdrachtgever waarbij een kantoor de controle of beoordelingsopdracht uitvoert, hetzelfde kantoor ook de jaarrekening opstelt.

Hierbij zien we regelmatig de hieronder opgenomen tekortkomingen in de controledossiers die ook genoemd worden in de uitkomsten van het onderzoek cliënt- en opdrachtaanvaarding en -continuering van de AFM.

A. Niet signaleren van de bedreiging

Niet altijd wordt gesignaleerd en/of gedocumenteerd dat bij het opstellen van de jaarrekening in combinatie met de controle van een jaarrekening (zowel wettelijk als vrijwillig) sprake is van samenloop van dienstverlening zoals beschreven in de ViO.
Of dat dit wel gesignaleerd wordt maar dat het niet gezien wordt als een bedreiging van de onafhankelijkheid waartegen een maatregel moet worden getroffen.

In handreiking 1131 Toepassing ViO (paragraaf 2.7) staat dat het opstellen van de jaarrekening per definitie materiële invloed heeft op het assuranceobject. Daarmee is dan ook sprake van een bedreiging van de onafhankelijkheid en dient een maatregel getroffen te worden.

Als mogelijke maatregelen noemt de handreiking:
1. Het vormen van gescheiden opdrachtteams onder leiding van een andere accountant met gescheiden verantwoordelijkheden voor het opstellen van de jaarrekening en het uitvoeren van de assuranceopdracht;
2. Het uitvoeren van een opdrachtgerichte kwaliteitsbeoordeling (OKB).

Wij adviseren goed te documenteren dat het opstellen van de jaarrekening in combinatie met de controle van de jaarrekening een bedreiging is, en welke maatregel je neemt om deze bedreiging te mitigeren. In de praktijk blijkt dat dat soms onvoldoende plaatsvindt.

B. Niet signaleren dat bij het opstellen van de jaarrekening deelgenomen wordt aan het besluitvormingsproces van de opdrachtgever

Als sprake is van deelname aan het besluitvormingsproces bestaat er in geval van assurancewerkzaamheden ten aanzien van de jaarrekening een bedreiging als gevolg van zelftoetsing en is op basis van artikel 18 ViO samenloop van dienstverlening niet toegestaan.

Handreiking 1131 geeft als voorbeelden van deelname aan het besluitvormingsproces:
1. De accountant bepaalt welke waarderingsgrondslagen gehanteerd worden in de te controleren jaarrekening
2. Het verwerken van journaalposten die niet door de opdrachtgever zijn geaccordeerd en geclassificeerd
3. De voor het opstellen van de jaarrekening gebruikte saldibalans is niet geaccordeerd door de opdrachtgever
4. Schattingen en toelichtingen zijn niet door het management aangeleverd.

In de praktijk blijkt vaak uit dossiers niet of onvoldoende dat de controlerend accountant heeft geëvalueerd of bovenstaande situaties zich hebben voorgedaan.

Wij adviseren om bij een combinatie van controleren en opstellen van een jaarrekening te zorgen voor intern duidelijke instructies aan het opstelteam zodat zij niet uit ‘gewoonte’ een standaardgrondslag selecteren bij nieuwe posten in de jaarrekening, of bijvoorbeeld de economische levensduur van een nieuw actief vaststellen, of de omvang van de dubieuze debiteuren bepalen. Zoals hierboven opgenomen, is dit in strijd met de ViO.

Publicatiedatum: 25 januari 2023